Tratamos un tema moi coñecido en Galicia. Para tentar comprender este acontecemento que hoxe lembramos, é necesario coñecer o contexto histórico que rodea a Revolución liberal galega de 1846. Historicamente, este acontecemento foi considerado unha das sementes do nacionalismo galego actual (11), considerándoo como o momento no que “Galiza esperta a conciencia de ser unha colonia da Corte» (3). Aínda que algunhas correntes afirman que só é un mito do nacionalismo (8). O debate sobre o mito ou non mito (9) non é o que pretendemos tratar dende Galicia Alive, senón os propios acontecementos históricos. Comecemos entón a ver os acontecementos que levaron a este levantamento militar dentro das fronteiras de Galicia (1).
CONTEXTO & ANTECEDENTES
-
- REXENCIA DE MARÍA CRISTINA
- Primeira Guerra Carlista
- Inestabilidade política: varios gobernos
- Constitución de 1837
- Revolucións durante a Rexencia de María Cristina
- REXENCIA DO XENERAL ESPARTERO
- Revolucións durante a Rexencia de Espartero
- REINADO DE SABELA II
- Década moderada
- Xuntas Revolucionarias en Galicia
- Revolucións durante o reinado de Sabela II
- Constitución de 1845
- REXENCIA DE MARÍA CRISTINA
REVOLUCIÓN LIBERAL GALEGA DE 1846
REVOLUCIÓN LIBERAL GALEGA DE 1846 (Artigo completo)
CONTEXTO & ANTECEDENTES
A Revolución Galega de 1846 acontece nun período histórico moi convulso, para variar. Acaba de comezar a Idade Contemporánea, despois da Revolución Francesa de 1789, esta Revolución Galega tamén debería incluírse na vaga de Revolucións de 1845. Estes movementos revolucionarios foron moi habituais durante o século XIX, houbo diferentes movementos revolucionarios en Europa e tamén en América. Estas revolucións e pronunciamentos adoitan agruparse en tres vagas: Revolucións de 1820, Revolucións de 1830 e Revolucións de 1845.
Os períodos históricos que trataremos aquí son xusto despois da Guerra Carlista I (1833-1840). Os acontecementos teñen lugar ó remate da Rexencia de María Cristina de Borbón e Dos Sicilias, o pronunciamento do Xeneral Joaquín Baldomero Fernández Espartero Álvarez de Toro e a súa posterior Rexencia e a sublevación do Xeneral Ramón María Narváez y Campos xunto coa prematura maioría de idade da raíña María Isabel Luisa de Borbón e Borbón-Dos Sicilias (Sabela II) son feitos que levaron á situación favorable á Revolución Galega de 1846 (7)(8)(11).
REXENCIA DE MARÍA CRISTINA
A Rexencia de María Cristina abrangue un período de tempo bastante longo no que se inclúen acontecementos de gran relevancia. Entre eles están a Guerra Carlista I, cuxo detonante foi a abolición da Lei Sálica, que permitiu á infanta María Sabela Luisa de Borbón y Borbón-Dos Sicilias acceder ao trono “a pesar de non ser home”. Se Fernando VII non tivese abolida a Lei Sálica, o rei lexítimo sería o seu irmán Carlos María Isidro Benito de Borbón.
REXENCIA DE MARÍA CRISTINA: Guerra Carlista I
A Guerra Carlista I comezou o 2 de outubro de 1833. Nesta guerra confrontábanse os partidarios de María Isabel Luisa de Borbón e Borbón-Dos Sicilias e Carlos María Isidro Benito de Borbón como lexítimos sucesores de Fernando VII. Ademais, o bando carlista contou co apoio financeiro de Prusia, do Imperio Ruso e o Imperio Austríaco. Pola súa banda, o bando dos isabelinos ou cristinos contou co apoio de Gran Bretaña, Francia e Portugal.
A nivel territorial, Euskadi e Navarra apoiaron maioritariamente ó pretendente Carlos polo seu tradicionalismo, polo apoio que deu á Igrexa católica local e polo apoio do pretendente ós privilexios. Aragón e Cataluña víronse coa oportunidade para recuperar os seus dereitos perdidos tras a Guerra de Sucesión.
Por outra banda, liberais e moderados xuntáronse para apoiar a María Cristina e á súa filla Sabela. Controlaban as principais institucións do estado, a maior parte do exército e todas as cidades importantes.
En palabras de Vicente Pérez Galdós:
“a España antiga, representada polo irmán inepto de Fernando VII, e a España moderna, simbolizada por unha moza inocente e unha viúva nova, fermosa, indefensa, doce e magnánima, que souberon amolecer coa súa tenrura o corazón do monstro que o destino a unía”
O conflito rematou o 6 de xullo de 1840. Co fin da Guerra Carlista, os problemas non remataron. As loitas de poder continuaron dentro da xente que apoiaba á raíña Sabela II: os liberais moderados e os liberais progresistas.
REXENCIA DE MARÍA CRISTINA: Inestabilidade política: Múltiples Gobernos
Proba da convulsa situación que houbo neste período foron os curtos períodos de tempo que soportaron as lexislaturas, chegando a máis dunha lexislatura ao ano:
| 1835 | Lexislatura 1835-1836 |
| 1836 | Lexislatura 1836 |
| 1836 | Lexislatura 1836-1837 |
| 1837 | Lexislatura 1837-1838 |
O enfrontamento entre moderados e progresistas impediu a aplicación normal e tranquila das regras do Estatuto Real, o que provocou o Motín dos Sarxentos de Granxa en agosto de 1836. Isto obrigou a restaurar a Constitución de Cádiz de 1812 durante a Rexencia de María Cristina, dende un novo goberno progresista, poñendo fin. á breve existencia do Real Estatuto, cuxo epitafio Larra escribiu: “viviu e morreu nun minuto”.
A promulgación da Constitución de 1812 admitiu as modificacións que o paso do tempo puidese facer necesarias. Para iso, unhas novas Cortes, elixidas expresamente co carácter constituínte no outubro de 1837, iniciaron os preparativos para a reforma constitucional.
A sucesión de Gobernos, na presión constante dos progresistas sobre a Rexente, máis favorable á posición moderada, e na continua tensión entre as dúas principais forzas políticas, cada unha co seu correspondente apoio militar e esta desintegración interna dos liberais fixo que o problema carlista non fose resolto ata o abrazo de Vergara entre Maroto e Espartero, o 31 de agosto de 1839, na súa principal zona de conflito, deixando abertas outras frontes ata o 6 de xullo de 1840.
| 1838 | Legislatura 1838-1839 |
| 1839 | Legislatura 1839 |
| 1840 | Legislatura 1840 |
| 1840 | Legislatura 1840 |
| 1840 | Legislatura 1840 |
| 1840 | Legislatura 1840 |
REXENCIA DE MARÍA CRISTINA: Constitución de 1837
A Constitución de 1837 foi obra de progresistas. Porén, non é menos certo que se trataba dun texto conciliador, que aceptaba a incorporación dalgúns postulados do partido moderado, como a existencia dunha Cámara Alta ou que os membros do Executivo pertencesen ao Parlamento, en lugar do unicameralismo e a pura división de poderes que establece a Constitución de Cádiz.
Por outra banda, a Constitución artellou o principio de separación de poderes de forma flexible, permitindo así a colaboración entre o Goberno e as Cortes.
Entre os dereitos que por aquel entón se recolleron atópanse a liberdade persoal, a inviolabilidade do fogar, a liberdade de expresión, as garantías penais e procesuais, o dereito de petición, a igualdade de acceso a cargos públicos e, por suposto, as garantías do dereito patrimonial.
No seu aspecto orgánico, a característica máis destacada foi a autonomía das Cortes fronte ao Rei.
O réxime que estableceu a Constitución de 1837 foi o dunha Monarquía constitucional. Por unha banda, reforzou as facultades do Rei, ratificando as facultades, xa previstas no Real Estatuto, de convocatoria e disolución da Cámara, así como o dereito de veto.
As Cortes estaban formadas por dous órganos colexislativos con iguais competencias: o Congreso dos Deputados e o Senado.
O Senado tiña unha composición mixta. Por unha banda, había senadores con base electiva, designados polo Rei entre os incluídos nunha tripla lista formada polos mesmos electores que acudiron ás eleccións ao Congreso, cuxo mandato era de 9 anos, renovándose por terceiras partes cada tres anos. Por outra banda, había senadores por dereito propio, que eran fillos do Rei e herdeiros inmediatos da Coroa dende os vinte e cinco anos.
REXENCIA DE MARÍA CRISTINA: Revolucións durante este período
Durante a Rexencia de María Cristina houbo levantamentos militares con diversas reivindicacións.
Por exemplo, en 1838 planificouse en Sevilla unha conspiración na que formaban parte da Junta Revolucionaria personalidades destacadas como o xeneral Ramón María Narváez e Campos (25), vicepresidente da xunta, ou o xeneral Luis Fernández de Córdova Valcárcel (24). O xeneral Sanjuanena marchou a Sevilla en decembro de 1838 e comprobou que o deputado Álvarez era outro dos que integraban a xunta revolucionaria, colléndoo infranganti, sen ter nese momento autoridade suficiente para detelo.
Máis tarde, (22) (21) o xeneral Sanjuanena entrou na cidade de Sevilla pola porta de Triana, coa intención de chegar á praza de San Francisco cuns 40 homes opoñendo ao seu paso por orde do xeneral Narváez. A oposición que foi en balde, porque a vontade do xeneral Sanjuanena, disolvendo a directiva e renuncia ao mando.
REGENCIA DE ESPARTERO
O Goberno moderado presentou o 21 de marzo de 1840 o Proxecto de lei de organizacións e atribucións de os Concellos, con el os liberais moderados aspiraban a que os alcaldes non fosen nomeados por elección popular, senón polo Rei ou xefe político da provincia, xa que quen controlaba os concellos obtiña vantaxe en as eleccións xerais, os liberais progresistas temían perder o control que esperaban sobre os concellos.
A Lei foi sancionada pola Rexente María Cristina de Borbón Dos Sicilias o 14 de xullo e publicada o 21 de xullo de 1840 malia vulnerar o artigo 70 da Constitución de 1837.
O 1 de setembro de 1840 estoupan revoltas populares en toda España por instigación dos progresistas. En Madrid establécese a Junta de Gobierno Provisional, presidida polo Concello, El Pueblo e a Milicia Nacional, quen tomaron as armas, xurando non deixalos ir ata que a Raíña Gobernadora derrogase a Lei de Concellos e disolvese as Cortes.
A Declaración liberal do xeneral Baldomero Espartero, do 7 de setembro de 1840, onde o Xunta Central de Goberno presidida por Vicente Ramón Alsina Selisis, fillo do empresario catalán Antonio Alsina de Arenys de Mar.
O 13 de setembro de 1840, constitúese a Xunta de Goberno Provincial de Lugo polos progresistas da devandita cidade presidida por José Ramón Becerra Llamas (Navia de Suarna 1775 – Lugo 1870), quen, seguindo o exemplo da Junta de Madrid, procedeu a depurar os moderados das cargas públicas. Así mesmo, constituíronse xuntas locais en Mondoñedo, Ribadeo, Viveiro e Monforte e Sarria na provincia de Lugo.
O 19 de setembro, a Junta Provisional de Goberno da Provincia de Madrid puxo as condicións para que a rexedora María Cristina depoña as armas
O 20 de setembro de 1840, por Decreto da Junta Provisional de Goberno da Provincia de Madrid, os moderados foron expurgados, eliminándoos dos cargos públicos. O devandito Decreto foi publicado pola Gaceta de Madrid o 21 de setembro de 1840.
As xuntas creadas nas demais provincias, entre elas a de Lugo, pretendíanse subordinar á Xunta Central de Galicia constituída o 27 de setembro, que tivo unha curta existencia, xa que os decretos da Rexencia do 13 e 14 de outubro ordenaron o cesamento de todos eles e a renovación das deputacións provinciais.
Tamén polo Decreto do 11 de outubro de 1840, as Cortes foron disoltas, aínda que as súas sesións foron suspendidas o 25 de xullo debido aos cambios ministeriais da Raíña Gobernadora. Ao día seguinte María Cristina negouse a asinar o manifesto proposto pola Xunta de Goberno Provisional e o día 17 dende Valencia exiliouse en Francia, deixando en España a súa filla menor, a raíña Sabela II.
O 17 de outubro de 1840, coa rexente María Cristina de Borbón e Dos Sicilias no exilio, comeza a Rexencia do xeneral Joaquín Baldomero Fernández Espartero Álvarez de Toro.
| 1841 | Eleccións Xerais Convocados polo General Espartero o 21 de diciembre del 1840 |
| 1841 | Cortes que convocó el Regente Espartero |
| 1841 | Lexislatura 1841 |
| 1841 | Lexislatura 1841-1842 |
| 1842 | Cortes Pechadas por Decreto |
| 1842 | Inicio Cortes: El 14 de noviembre de 1842 se dio principio a las sesiones de las Cortes correspondientes a la Legislatura de 1843. |
| 1842 | Lexislatura 1842 |
O 13 de outubro, Baldomero Espartero suspendeu a aplicación do Lei de Concellos, aprobada nas Cortes e sancionada pola Coroa e por Decreto do 14 dese mes. Dispúxose que as novas Cortes se reúnan o 1 de marzo de 1841.
Nesas Cortes, en sesión do 10 de maio de 1841, Baldomero Espartero, como Rexente do Reino, xurou a Constitución de 1837 e lealdade á raíña Sabela II.
Os 22 e 23 de xullo de 1843, o xeneral Ramón María Narváez enfrontouse ás tropas esparteristas dirixidas polo xeneral Antonio Seoane en Torrejón de Ardoz (Madrid). Ao comezo da batalla, as tropas de Seoane amotináronse, pasando ao inimigo, o que determinou o triunfo definitivo do Pronunciamento e, en consecuencia, o fin da Rexencia de Espartero, quen en unión dos seus partidarios partiu para o exilio a Londres do Porto de Santa María o 30 de xuño de 1843.
REXENCIA DE ESPARTERO: Revolucións durante este período
Durante a Rexencia de Espartero tamén eran habituais a inestabilidade política e os pronunciamentos.
Entre os días do 27 de setembro ao 7 de outubro de 1841, o Pronunciamento militar de os moderados promovidos e subvencionados desde París pola antiga Rexente do Reino María Cristina de Borbón tivo lugar, que pasou a ser coñecido como o Pronunciamento de outubro de 1841 , xa que os seus principais actos tiveron lugar ese mes na Vila e Xulgado.
O Pronunciamento tivo dúas fases e desenvolveuse en distintos puntos xeográficos; o 27 de setembro levantouse en Pamplona Leopoldo O’Donnell Jorris; o 4 de outubro Gregorio Piquero Argüelles e Manuel Montes de Oca en Vitoria.
Un suceso especialmente grave foi o acontecido o 7 de outubro de 1841. Neste evento Diego de León e Navarrete, Manuel de la Concha e Juan González de Pezuela asaltou o Palacio de Oriente en Madrid coa intención de secuestrar á raíña Sabela II. A finalidade do Pronunciamento explícao Diego de León nunha carta dirixida ao Rexedor do Reino o 13 de outubro de 1841 na Casa de Correos de Madra.
rir:
… Sr. Don Baldomero Espartero. Querido señor,
Enviándome S.M. A Raíña Gobernadora do Reino, Doña María Cristina de Borbón, para que lle devolva a súa autoridade usurpada e pisoteada como consecuencia de feitos que, por consideración por vostede, abstereime de calificar…
Como xustificación do pronunciamento afirmouse que a raíña Sabela II fora secuestrada polos progresistas ao confiar a súa formación ao avogado político e diplomático Agustín Argüelles Álvarez e a Juana María de la Vega Martínez, condesa de Espoz y Mina, que foi a muller do militar Francisco Espoz y Mina, escritor e destacada activista do liberalismo progresista que converteu a súa casa da rúa Real da Coruña, onde se celebraban tertulias, no santuario da causa progresista.
Do 27 de maio ao 30 de xullo de 1843 levouse a cabo o chamado pronunciamento do xeneral Ramón María Narváez, líder do Partido Moderado, quen, xunto con outros soldados afíns, regresou do exilio en París, vía Valencia, ao que o levou a súa participación no Pronunciación de outubro de 1841.
Narváez pronunciouse contra o Rexente Baldomero Espartero e a súa camarilla de Ayacuchos, nome que reciben os seus compañeiros de armas cos que loitou no Perú. Os moderados lideraron o levantamento militar coa colaboración dos progresistas, entre eles o xeneral Francisco Serrano y Domínguez (San Fernando, Cádiz 1810 – Madrid 1885).
O pronunciamento comezou o 27 de maio de 1843 en Reus cando os militares progresistas Juan Prim y Prat e Lorenzo Milans del Bosch, logo Barcelona e todo o Levante levantáronse en armas, Sevilla, bombardeada polo Xeneral Van Halen estendendo o pronunciamento por toda España.
REINADO DE SABELA II
Este período, onde Sabela II asume por si mesma a dirección do Reino de España, comeza precisamente coa maioría de idade de Sabela II con só 13 anos, que foi concedida especialmente polas Cortes. Esa declaración violaba a Constitución de 1837, que fixaba a maioría de idade en 17 anos. O voto a favor da maioría de idade foi rexistrado na Lei número 174 das Cortes, celebrada o 8 de novembro de 1843 (18). O resultado publicarase dous días despois, o 10 de novembro de 1843. Isto fíxose para evitar unha terceira rexencia.
En 1843, o xeneral Narváez regresou a Valencia e o 23 de xullo de 1843 entrou en Madrid, vencendo ás tropas esparteristas de Seoane en Torrejón de Ardoz, substituíndo a Xoaquín María López como presidente da goberno.
REINADO DE SABELA II: Década Moderada
Co comezo do Reinado de Sabela II, foi proclamada raíña o 10 de novembro de 1843 cando chegou. maior de idade Aos 13 anos. O primeiro período do seu reinado coñécese como a Década Moderada, porque o goberno estaba dominado polo partido moderado.
O Goberno de Ramón María Narváez Martínez tivo que enfrontarse ao partido progresista e, ademais, aos pronunciamentos militares contra o goberno.
Unha das consecuencias do triunfo do Pronunciamento de Narváez foi o regreso do exilio da Raíña Nai, María Cristina de Borbón Dos Sicilias, en febreiro de 1844, quen dirixiu unha das camarillas que influenciaron á Raíña Sabela II no liberalismo moderado.
Os preceptos constitucionais adaptáronse á Lei Electoral do 18 de marzo de 1846 que restrinxiu o sufraxio activo que estaba condicionado aos españois maiores de 25 anos que pagasen 400 reais de contribución directa e a determinadas categorías profesionais que pagaban a metade.
A reforma do sistema fiscal recollida na Lei de orzamentos do 23 de maio de 1845 que elaborou Alejandro Mon y Menéndez saneou a quebrada Facenda Española como consecuencia das guerras carlistas, esta reforma mantívose ata 1900 cando foi substituída pola de Raimundo Fernández Villaverde.
| 1843 | Lexislatura 1843 |
| 1843 | Lexislatura 1843-1844 |
| 1844 | Eleccións |
| 1844 | Lexislatura 1844-1845 |
| 1845 | Lexislatura 1845-1846 |
| 1846 | Lexislatura 1846-1847 |
REINADO DE SABELA II: Xuntas Revolucionarias en Galicia
En Galicia creáronse xuntas locais revolucionarias que asumiron o poder municipal. O 18 de xuño de 1843 constituíuse a Xunta da Coruña; o 19 de xullo, a de Lugo; o 12 de xullo, a de Ferrol; o 21 de xullo, a de Vigo e Ourense, e o 24 de xullo o de Santiago de Compostela.
O Partido Progresista, como no resto de España, dividiuse entre os partidarios de Espartero e a súa camarilla de Ayacuchos e os seus detractores.
Os esparteristas foron maioritarios en Lugo e Pontevedra. O Exército fallou a favor de Espartero en Ferrol e Vigo. A Xunta Provincial de Lugo acabou apoiándose decididamente contra Espartero.
Os moderados situáronse fronte a Espartero e foron maioritarios na A Coruña, Ourense e Santiago.
A Xunta de Lugo o 11 de xullo de 1843 nomeou a Benito María Plá Primeiro Comandante da Milicia Nacional.
O 15 de xullo de 1843 créase a Xunta Central de Galicia, situada tamén na cidade de Lugo.
Durante as revolucións de 1843, nalgúns lugares de Galicia os que foran humillados e oprimidos en setembro de 1840 vingáronse, chegando a correr a mesma ou peor sorte. O caso da pelexa entre Noia e A Pobra do Caramiñal deixou un derramamento de sangue terrible.
REINADO DE SABELA II: Revolucións durante este período
As cousas non se calmaron durante o reinado oficial da Raíña Sabela II.
De setembro a novembro de 1843 tivo lugar unha revolta en Barcelona progresista chamado La Jamancia. Os xamancios alzáronse en armas contra o Goberno, sendo o primeiro levantamento popular contra o Estado liberal en España. Durante esta revolta, a cidade foi bombardeada e asediada por orde do capitán xeral de Cataluña, José Laureano Sanz y Soto de Alfairzaz, atribuído ó xeneral Juan Prim y Prat, que daquela estaba asediando Gerona.
O Pronunciamento de Medina en Noia, duramente reprimido.
O 13 de novembro de 1844 tivo lugar un novo levantamento, esta vez de progresistas, dirixido polo xeneral Martín Zurbano Baras, que falou en Néjara, Logroño, proclamando o restablecemento da Constitución de 1837 e o retorno do liberalismo progresista e o seu máximo partidario Baldomero Espartero. O alzamento fracasou pola falta de iniciativa do resto dos militares esparteristas implicados nel desde as demais provincias da Península. En Galicia os Oficiais do Rexemento de Zamora pronunciaron sen éxito, que nese ano de 1844 estableceuse como guarnición da Coruña.
REINADO DE SABELA II: Constitución de 1845
Durante a Década Moderada, un período de tempo que se extende aproximadamente 10 anos desde o nomeamento de Sabela II como monarca do Reino, unha nova constitución elaborouse cun corte moderado onde se reverteron moitos dos dereitos cidadáns das anteriores constitucións.
No texto da Constitución de 1845 (26) xa non aparece a fórmula revolucionaria da soberanía da nación, como nas Constitucións de 1812 e 1837, senón que volve á fórmula histórica tradicional de soberanía compartida polas Cortes e o Rei. O dominio da Coroa sobre as demais institucións artellouse a través da prerrogativa fundamental de poder nomear o Xefe de Goberno, dándolle ao mesmo tempo a potestade de disolución das Cortes. Pretendíase ser un instrumento rexo moderador, pero en realidade, e como demostrarán os propios feitos, favoreceu as situacións políticas partidarias, sendo esta unha das principais causas das sucesivas crises de goberno e, ao final, da dexeneración do o propio sistema.
Aínda que a Constitución de 1845 quería ser, como dicía o seu Preámbulo, unha reforma da Constitución de 1837 para perfeccionala e afondala nun sentido liberal, o certo é que se trataba dunha Constitución radicalmente nova. Estaba dirixida a potenciar a posición da Coroa e a consolidala. unha burguesía moderada que buscaba o medio correcto entre o radicalismo revolucionario e o conservadurismo do Antigo Réxime.
REVOLUCIÓN LIBERAL GALEGA DE 1846
Corría o ano 1846(7), durante o reinado de Sabela II e baixo o xugo, a tiranía e o absolutismo do Xeneral Ramón María Narváez. Galicia atravesaba momentos sumamente críticos e alarmantes en todos os aspectos. O ano anterior nacera unha nova constitución que restaba dereitos ao cidadán. Unha lei electoral limitaba o dereito de voto ás persoas que podían pagar unha determinada cantidade.
Por toda Galicia escoitáronse protestas e exclamacións de reproche sobre o réxime que arrasou Galicia coa súa administración centralista, cuxos altos impostos constituíron a ruína da comarca. As contribucións e os impostos ascendían a cantidades fabulosas.
No ano 1846, o casamento da Raíña Sabela II, con apenas 16 anos, en novembro do ano anterior, converteuse nun asunto de Estado con ampla repercusión internacional.
Presentáronse varios candidatos. Por parte do Goberno Moderado de Narváez, o candidato foi Francisco de Asís de Borbón e Borbón. O seu irmán Enrique de Borbón e Borbón era o candidato polo Partido Progresista e en particular polo Progresismo galego, xa que comezou a súa carreira militar en Ferrol en 1840.En 1843 xa era tenente de buque e en 1845 capitán de fragata.
Durante os anos da súa carreira militar en Ferrol, Enrique de Borbón frecuenta a casa de Juana María de la Vega, que se viu obrigada a deixar de ser titora da Raíña Sabela II cando o Xeneral Narváez entrou en Madrid o 26 de xullo de 1843 e rematou a Rexencia de Espartero. A casa coruñesa de Juana de la Vega na rúa Real converteuse no centro de conspiracións progresistas. O xeneral gaditano Miguel Solís Cuetos Cuevas tamén participou nas reunións na casa de Juana de la Vega.
O candidato progresista ó matrimonio coa Raíña Sabela II publicara un manifesto progresista o 31 de decembro de 1845. Esta publicación serviu de escusa para desterralo ata un punto en Francia ata novo aviso, mediante a Real Orde do 20 de marzo de 1846. Así se comunicou ao Capitán Xeral de Galicia, con ordes para a súa execución e dotándoo dos medios necesarios, para que Enrique de Borbón abandonase o país antes de 48 horas.
REVOLUCIÓN LIBERAL GALEGA DE 1846: Levantamento
O Rexemento Zamora estaba acuartelado n’A Coruña dende 1844 (4), cuxos mandos eran partidarios do Xeneral Espartero. Ante o temor a un posible levantamento militar, o Goberno de Narváez toma a decisión de trasladar progresivamente o rexemento a Valladolid.
O segundo destes batallóns chegou a Lugo o 2 de abril de 1846(4). Toma a iniciativa de levantarse contra o Goberno de Narváez. Estando comandado polo comandante Miguel Solís Cuetos Cuevas, nun principio pénsase que esta sublevación estaba ás ordes do propio Espartero, pero as dúbidas pronto se disiparon.
REVOLUCIÓN LIBERAL GALEGA DE 1846: Discurso de Solís
A mellor forma de sacar as súas propias conclusións é acudir ás fontes primarias. Que mellor xeito de saber o que pretendía o Xeneral Miguel Solís Cuetos Cuevas que lendo o seu discurso de sublevación do 2 de maio de 1846 en Lugo?:
Españoles:
El honor, la gloria, la salvación de una reina inocente, el afianzamiento de las instituciones, la paz y ventura del país os llaman. Los momentos son preciosos, la menor dilación os sume en el oprobio.
Treinta y ocho años ha que disteis a la Europa el ejemplo de vuestra heroicidad. Continuamente habéis derramado la sangre de tantos hijos por conservar los laureles del Dos de Mayo; pero todo sería perdido si hoy no corréis presurosos a salvar aquellos mismos objetos.
La reina y la patria esperan su libertad de vosotros. Unidos bajo una bandera, huyan para siempre los hijos espurios que con mengua de la nación os humillan y venden a vuestros enemigos.
Viva la reina libre. Esclava de un poder que atrincherado en el mismo alcázar dicta por ella leyes a la sombra de una pandilla tan cobarde como ominosa, llevando con la adulación, la hipocresía y la vileza tan pérfidos amaños al punto de disponer de la mano de su reina como de su voluntad. Salvarla, y se arrojará en vuestros brazos.
Fuera extranjeros. El tálamo regio no debe consentirse sea profanado. Hable la reina libre y su elección será tan digna como a su decoro y orgullo español conviene.
Rodeado el trono de españoles puros no sujetarán su cerviz; y para labrar su estabilidad y asegurar la felicidad de la patria, sus talentos y abundantes medios de buen gobierno harán ver a la Europa que, sin despreciar las buenas relaciones con los demás estados, no sufrirá ya la España por más tiempo la política trazada hasta en lo más interior por gabinetes extraños.
Fuera dictaduras. El trono y la patria, los poderes únicos marcados en la Constitución de la monarquía bastan para salvarlos; entre el trono y la patria no cabe poder alguno extraño que amenace hora esta, luego a aquel.
La observancia fiel de la Constitución de la monarquía, el cumplimiento exacto de la ley, su aplicación con dignidad, la responsabilidad más severa, os darán la garantía necesaria y se conseguirá la paz.
¡Españoles todos! Bajo tan noble enseña conseguiréis el fruto de tantos sacrificios; haced este último esfuerzo y basta.
No haya banderías, no haya división, ábranse las puertas de la patria a tantos hijos que como vosotros derramaron su sangre en la defensa de su reina y de las instituciones, y fuera hoy de ella lloran su emigración. Acójanse a esta bandera, concurran a la grande obra de nuestra salvación para siempre. Olvido de lo pasado. Entusiasmo en el aplazamiento tan digno como grande que se presenta, esperanza de reconciliación, paz, felicidad y ventura.
Para llevar a cabo cumplidamente tan noble objeto oíd sumisos los consejos de la Junta Central, que en tanto pueda verificarse la reunión de Cortes constituyentes, os dirigirá su voz en nombre de Isabel II constitucional, hasta que tan luego llegue el día, que no está lejos, en que S.M. libre pueda, en unión con las mismas Cortes, consolidar de una vez su trono y los derechos e independencia de la nación.
Gallegos: españoles todos: viva la reina libre, viva la Constitución, fuera extranjeros, abajo el dictador Narváez, abajo el sistema tributario»
Lugo, 2 de abril de 1846
El comandante general interino.
Miguel Solís Cuetos
REVOLUCIÓN LIBERAL GALEGA DE 1846: Desenvolvemento dos acontecementos
Nos días seguintes, esta información publicouse en diversos xornais como El Eco del Comercio de Madrid no seu número do 9 de abril de 1846, El Español e Clamor Público de 12 de abril de 1846 (11) onde reproducían as súas intencións e motivacións:
Como o xefe da sublevación era o xefe de batallón (4) e non o Xeneral Espartero, os mandos militares das restantes unidades non se atreveron a apoiar o movemento de sedición.
Na A Coruña, sede da Capitanía Xeral, o Capitán Xeneral Francisco Puig Samper por Real Orde do día 3 de abril de 1846 foi substituído por Juan de Villalonga.
O 4 de abril de 1846 o Rexemento Provincial de Zamora e unha escuadra de lanceiros de Villaviciosa pronunciáronse en Santiago de Compostela, quen desfilaron recibidos polo Himno do Rego tras o pronunciamento.
Solís agardaba na praza da Coruña un levantamento xeral, pero o Capitán Xeneral Interino Juan de Villalonga tomou medidas contra Solís e os seus seguidores. Por iso, decide pechar os camiños que van á cidade, abortando así calquera posible levantamento da poboación ou algún outro batallón que se puidese engadir en caso de penetrar coa súa forza na cidade e encarcerar a todos os progresistas radicais coruñeses que estaban a favor deste golpe.
O mesmo 4 Abril de 1846 o 1º e o 3º Batallón do Rexemento de Zamora comandados por Francisco Puig Samper saíu d’A Coruña para enfrontarse aos golpistas en Lugo, desde onde marchou a Santiago de Compostela.
Na cidade de Sacramento, Lugo, constituíuse a Xunta de Armas e Defensa, presidida polo líder do Partido Progresista Pío Rodríguez Terrazo. Poucos días despois, en Santiago de Compostela, creou a Xunta Superior da Xunta de Galicia (5).
En Santiago de Compostela, o 5 de abril de 1846, os estudantes da propia Universidade da cidade emitiron un bando chamando ás armas. Antonio Romero Ortiz arengou ós estudantes composteláns facendo referencia á acción de Alba de Tormes durante a Guerra do Independencia. Así, constituíuse un novo Batallón Literario da Universidade de Santiago de Compostela con dúas compañías, aínda que só a primeira puido estar armada.
O 7 de abril, a Xunta de Santiago de Compostela nomeou a Miguel Solís Cuetos Cuevas mariscal de campo (7) . Unha semana máis tarde, o 15 de abril, Leoncio de Rubín de Celís e Oroña tamén foi ascendido a mariscal de campo, evitando problemas de división e contando con dúas divisións expedicionarias. O Goberno de Narváez tiña naqueles tempos A Coruña, Ourense e Ferrol controlados.
Ese mesmo día, 7 de abril, Miguel Solís Cuetos Cuevas arengou os seus seguidores en Lugo antes de partir para Santiago de Compostela (7):
«Soldados, tres años han pasado por nosotros del más inicuo despotismo; y en estos tres años un poder bastardo quiso nivelarnos con los jenízaros de Constantinopla, quiso aislaros del pueblo de que sois hijos; quiso aún más, pues intentó rasgar las entrañas de la querida patria con vuestras bayonetas, afiladas ahora para defender la nación y sus sagrados derechos… Sólo para guiaros a la victoria, he aceptado el nombramiento de mariscal de campo con que se ha dignado a honrarme la benemérita Junta de Santiago… Sólo para defender el pueblo y las leyes, me he puesto a vuestro frente; solo por mandar soldados como vosotros, he jurado a la faz de la Europa entera restaurar la nacionalidad de España y la independencia de sus hijos. ¿No es verdad que en vuestro corazón no hay más que un pensamiento solo? ¿No es verdad que en vuestros labios no hay más que un solo grito? ¡¡Sí, el de la libertad o muerte, compañeros!!»
As tropas de Francisco Puig Samper atopáronse o 8 de abril de 1846 coas de Solís en Sigüeiro cando ían camiño d’A Coruña polo Camiño Real. As tropas confraternizaron e non houbo enfrontamento, ante o que Miguel Solís Cuetos Cuevas pediu a Puig Samper que se sumase ó levantamento e convocase unha tregua.
Durante esta tregua, as tropas de Miguel Solís Cuetos Cuevas dirixíronse a Pontevedra, onde o 9 de abril de 1846, o Comandante Manuel Buceta del Villar proclamou o levantamento.
O 10 de abril de 1846 pronúnciase en Vigo o Brigadeiro Leoncio Rubín de Celís y Oroña. A insurrección estendeuse por Muros, Noia, A Pobra do Caramiñal, Ortigueira, Ribeira, Rianxo, Padrón, Caldas de Reyes, A Guarda e Tui, Lousame, Betanzos etcétera ( 7).
Francisco Puig Samper entrou en Santiago de Compostela o 11 de abril de 1846 seguindo o rastro de Miguel Solís Cuetos Cuevas que se dirixía a Pontevedra. Á altura de Padrón, o Mariscal Solís soubo da sublevación de Cidade Olívica, Vigo, e regresou a Santiago de Compostela.
Ante o regreso das tropas de Miguel Solís Cuetos Cuevas, Francisco Puig Samper retirouse á ponte sobre o río Tambre de Sigüeiro o 12 de abril de 1846, onde Mariscal Solís o alcanzaría ao día seguinte, 13 de abril de 1846, tendo un enfrontamento.
Francisco Puig Samper retirouse á Coruña, pero Juan de Villalonga impediulles o paso mentres non reprimisen a insurrección, xa que desconfiaban da lealdade do 1º e do 3º batallón do Rexemento de Zamora.
Ese mesmo día, Leoncio Rubín de Celis y Oroña foi ascendido a Mariscal de Campo pola Xunta de Santiago de Compostela, ao igual que Miguel Solís Cuetos Cuevas, que se dirixía ó 2º Batallón de Zamora e Provinciais de Oviedo, Zamora, Segovia, Xixón e Escuadra de Villaviciosa.
O 15 de abril de 1846 disolveuse a Xunta de Armas e Defensa creada en Santiago de Compostela, creando no seu lugar a Xunta Superior de Goberno de Galicia, sumándose ós denominados provincialistas, publicando o seguinte manifesto elaborado polo secretario e xornalista Antolín Faraldo Asorey (27):
Al tomar sobre sus hombros una misión tan honrosa como delicada, solo les es dado anunciar que la cumplirán con resolución y lealtad, dejando al tiempo el encargo de justificar sus actos, aunque la vida de sus individuos es bien pública, para que pueda inspirar desconfianza. Armonizar todos los deseos y todas las voluntades, dirigir a un solo fin los esfuerzos de los pueblos y tropas, centralizando la acción revolucionaria, y creando un directorio activo e inteligente; que ponga a las cuatro provincias de Galicia en estado de desplegar todo su formidable poder para propagar este alzamiento, tan puro y legítimo por su origen, como sublime é inmenso por su fin, serán, las principales tareas de la junta superior. Ningún obstáculo la hará retroceder en su marcha, y desde la altura donde la colocan los sucesos llamará los pueblos a romper sus cadenas en la frente de los tiranos.
Cree, también, dentro de su conciencia, que tiene otro deber que cumplir respecto a Galicia. Hasta ahora la revolución ha sido una horrible mentira, una farsa impía… es tiempo de que se realicen las encantadoras promesas que repitieron los falsos sacerdotes de la política, recogiendo los frutos de tanta abnegación y de tanto sacrificio. El pueblo conquistará en esta revolución lo que le han arrebatado los cómicos de los pronunciamientos: PAN y DERECHOS. Galicia, arrastrando hasta aquí una existencia oprobiosa, convertida en una verdadera colonia de la corte, va a levantarse de su humillación y abatimiento. Esta Junta, amiga sincera del país, se consagrará constantemente a engrandecer el antiguo reino de Galicia, dando provechosa dirección a los numerosos elementos que atesora en su seno, levantando los cimientos de un porvenir de gloria. Para conseguirlo se esforzará sin descanso en fomentar intereses materiales, crear costumbres públicas, abrir las fuentes naturales de su riqueza, la agricultura y el comercio, y poner en armonía con la época los hábitos y las ideas que dejó una sociedad decrépita, fundada sobre la ignorancia. Despertando el poderoso sentimiento de provincialismo, y encaminando a un solo objeto todos los talentos y todos los esfuerzos, llegará á con quistar Galicia la influencia de que es merecedora, colocándose en el alto lugar a que está llamado el antiguo reino de los Suevos. Que la espada de Galicia haga inclinar una sola vez la balanza en que se pesan los destinos de España.
Gallegos: la Junta Superior Provisional no vacila en aseguraros que, contando con vuestro franco apoyo, logrará que nuestra provincia sea temida y respetada por nacionales y extranjeros.
Patria y libertad.
Santiago 15 de abril de 1846.
Pío Rodríguez Terrazo, presidente.
José Maria Santos. Ramon Buch.
Por acuerdo de la junta, Antolín de Faraldo, secretario.
JUNTA SUPERIOR PROVISIONAL DE GOBIERNO DE GALICIA
Coa noticia de que o Mariscal de campo José de la Concha ía camiño de Galicia para sofocar a rebelión por orde do Xeneral Narváez, Leoncio Rubín e Miguel Solís Cuetos Cuevas decidiron dividir as súas forzas en dirección ás dúas portas de Galicia. Leoncio Rubín foi cara a Ourense e Miguel Solís Cuetos Cuevas cara a Lugo. Este último pasaría primeiro pola Coruña e Ferrol (7). A intención era dominar as catro provincias galegas e ocupar as súas fronteiras posicionando soldados para a súa defensa.
O Mariscal de Campo José de la Concha utilizou o Mapa de Domingo Fontán, “o máis exacto que existe nese territorio” segundo Juan Do Porto (28).
O 15 de abril de 1846 tivo lugar unha reunión no antigo Colexio de Fonseca ás 10:00 horas na que estivo presente Miguel Solís Cuetos Cuevas, Xeneral en Xefe do Exército Liberador de Galicia, o Mariscal de Campo don Leoncio de Rubín, Xefe da Segunda División, don Pio Rodríguez Terrazo, presidente da Xunta de Santiago de Compostela, D. José Maria Santos, da Xunta de Pontevedra, e Don Ramon Buch, de Vigo e algúns emigrantes de Portugal, onde tamén houbo revoltas contra o Ministerio Costa-Cabral e o sistema tributario, dixo o señor Solís (16):
Centralizando los poderes hijos del alzamiento, diese impulso y unidad a todos los elementos que va conquistando la Revolucion de Galicia para salvar el trono y las instituciones; dirigiendo a un solo fin los esfuerzos de las Juntas existentes y que sucesivamente vayan constituyendose en los pueblos pronunciados.
Ese mesmo 15 de abril de 1846 o membro da Xunta Superior Provisional de Goberno de Galicia, Pedro Martir Molins, recolleron ese día nunha banda o seguinte:
¡Quien dijera que el limitado tiempo de 15 días bastaba para consumar la más legítima revolución de que pueden blasonar todos los pueblos del mundo! Hace 15 días dos millones de hombres eran el vil patrimonio de cuatro procónsules sin probidad, sin honor, sin principios, sin otros títulos que la miserable librea de un General traidor, el héroe de Ardoz; y hoy estos dos millones de ciudadanos se levantan para sacudir tanta tiranía, y hoy estos lacayos de Narváez solo extienden su infame dominio a los muros de A Coruña. ¡Qué lección tan sublime para los tiranos! ¡Qué ejemplo tan elocuente para los pueblos! De nosotros deben aprender la Polonia, la Italia. la Irlanda, la Turquía, todas las naciones a quienes oprime la mano de hierro del despotismo; porque como otros romanos hemos expulsado de nuestros campos, arrojado de nuestras casas, lanzado de nuestras ciudades estos modernos Galos que nos saqueaban, que nos vendían en pública almoneda como a los judíos del siglo 12. ¿No es verdad, labradores, que ese enjambre de famélicos ejecutores ya no os quita la única manta de vuestra cama con que cubríais los miembros ateridos por el frío? ¿No es verdad que la intriga de un juez venal ya no os arroja por un firman a la inmunda lobreguez de un calabozo? ¿No es verdad que la bárbara estupidez de un polizonte no os maltrata para arrancaros una multa impuesta por el hambre del dinero, y obtenida con la boca de un trabuco? ¡Vive Dios que estos tiempos ya pasaron por nosotros! Sólo queda en nuestro corazón la hiel de su recuerdo; y este recuerdo será el entusiasmo de los hombres y de las mujeres, de los niños y de los ancianos para levantarse en masa, para agruparse en las colinas, en los desfiladeros, en los precipicios, y allí si preciso fuese volver a tapizar la tierra como en 1808 con los esclavos de un segundo Ney que tuviese la avilantez de desafiar nuestro poderío. Porque entonces nuestra guerra sería más grandiosa, más santa, más digna de nosotros que la de la Independencia: en aquel tiempo pelearon nuestros padres solo para rescatar un rey y hoy nosotros por conquistar un pedazo de pan para nuestra boca, ¡una patria para nuestros hijos! ¡Qué diferencia de circunstancias, qué diferencia de tiempos! ¡Y eso que también entonces como ahora una mujer jugaba desde la regia estancia con nuestra vida, con nuestras fortunas, con nuestra dignidad! Y eso que también entonces el dictador de España era un plebeyo como nosotros, pero sin hora, sin saber, sin vergüenza. ¡Qué baldón para España! ¡Siempre el cetro de las dictaduras fue empuñado por los Commodos y Calígulas y jamás por los Césares y Napoleones! ¡A lo menos con estos nuestra esclavitud estaría sembrada de flores! Pero más valió así; ¡pues de este modo APRENDIMOS A SER LIBRES!
Nese mesmo bando coméntanse outros levantamentos en toda España, como é o caso da sublevación de Girona.
O Mariscal de Campo Leoncio Rubín non conseguiu o seu obxectivo: non conseguiu facerse con Ourense. A decisión de dividir forzas para tomar Galicia e defender as fronteiras só reduciu a súa capacidade de combate. Na retirada do intento de tomar a Cidade das Burgas, Leoncio Rubín exiliouse a Portugal.
Cando as tropas de Solís chegaron ás inmediacións da Coruña, non puideron acceder á cidade e acamparon no Alto de Eirís para esperar o levantamento da cidade. O 17 de abril de 1846 ás seis da tarde, Miguel Solís Cuetos Cuevas acudiu a Betanzos e Ferrol para facer fronte a un levantamento nestas cidades, aínda que o resultado foi o mesmo que na Coruña: negativo. (4)
Na mañá do 23 de abril de 1846 (7), as hostes de Miguel Solís Cuetos Cuevas xunto cunha unidade de mozos universitarios de Santiago de Compostela, que conseguiran formar un Batallón Literaria comandada por Antolín Faraldo (4), enfrontáronse ás tropas de José de la Concha na coñecida batalla de Cacheiras. Nela utilizáronse artillería e rifles.
As hostes de Miguel Solís Cuetos Cuevas berraban: Viva a Raíña libre! Abaixo co ditador!
As tropas de José de la Concha unidas ao mando de Viva a Raíña! Morte aos traidores!
A Batalla de Cacheiras foi decidida pola Cabalería de José de la Concha cando Miguel Solís Cuetos Cuevas se viu obrigado a retirarse á cidade de Santiago de Compostela, despois de que a cabalería atacase os flancos das tropas de Miguel Solís Cuetos Cuevas.
En Santiago de Compostela, segundo un artigo da Fundación Domingo Fontán, as tropas de Miguel Solís Cuetos Cuevas secuestraron ao arcebispo Rafael de Vélez, refuxiándose no Mosteiro de San Martino Pinario.
Ás sete da tarde rendéronse as tropas de Miguel Solís Cuetos Cuevas. Miguel Solís Cuetos Cuevas entregouse como prisioneiro polo fracasado golpe a cambio de que ningún dos que o apoiaran fose executado por esta sublevación.
José de la Concha fixo prisioneiros a 1.400 soldados do 2º Rexemento de Zamora e das Provinciais de Segovia e Xixón, así como a 54 oficiais e, como se indica na referencia (4), el e as súas tropas tamén saquearon Santiago de Compostela.
Nun primeiro momento, a intención era levalos á cidade d’A Coruña para sometelos a un Consello de Guerra. O Capitán Xeneral Villalonga tiña como requisito do Xeneral Narváez dar un castigo exemplar a estes rebeldes (4). Ante o temor do Capitán Xeneral Villalongo a un levantamento popular dos coruñeses, nomeou un tribunal militar especial. O 25 de abril de 1846 os presos son levados á vila de Ordes. (4)
Debido á falta dunha autoridade disposta a asinar a orde de execución en Ordes, van a Carral. Na localidade de Carral, o alcalde Fernando Insua deu a súa autorización para que se producira a execución. (4)
O 26 de abril de 1846 Miguel Solís Cuetos Cuevas foi xulgado polo tribunal especial militar (4)(7), segundo Nós Diario, non houbo xuízo militar (29) en Carral coa sentenza de morte. Aquel 26 de abril de 1846, na madrugada, Miguel Solís Cuetos Cuevas foi levado ó adro da igrexa parroquial de Santo Estevo de Paleo, na localidade coruñesa de Carral, onde foron fusilados un sarxento, nove oficiais e o propio Miguel Solis Cuetos Cuevas (4). Este último, xefe da sublevación, pediu permiso para dirixirse ao pelotón, negándose a darlle as costas aos verdugos e a que lle vendasen os ollos. (4)
Ese día 26 de abril de 1846, boa parte dos sublevados embarcaron desde Vigo no bergantín Nervión coa intención de exiliarse a Portugal, segundo conta Pascual Madoz (30), gracias ao buque de guerra portugués que os recollería nun punto de alta mar (5). Entre eles estaban Hermógenes Villanueva, Antolín Faraldo e outros do pavillón portugués, refuxiados tras as súas fuxidas na casa do barón de Ortega,
O 2º Rexemento de Zamora foi disolto e os soldados presos foron enviados ao Cárcere de Ceuta ou a prestar servizo no exterior. Os soldados executados serían coñecidos como Os Mártires de Carral. (7)
O 27 de abril de 1846, o Xeneral Concha entrou en Vigo, cidade que sufriu un bloqueo naval para impedir as armas de Inglaterra, enviadas por Espartero.
O 28 abril de 1846, o Xeneral Concha entrou en Lugo, rematando a campaña.
O fusilamento do sarxento primeiro D. Antonio Samitier tivo lugar o 4 de maio de 1846 na cidade de Betanzos.
MARTIRES DE CARRAL: Por que son mártires os fusilados en Carral en 1846?
Os sufrimentos e calamidades que pasaron os coñecidos Mártires de Carral están documentados polo cura da Parroquia de Santo Estevo de Paleo, onde foron executados na súa maioría. No certificado de defunción consignaba as seguintes sentenzas (7):
“Espectáculo horroroso. Memoria triste”.
“…e foron inhumanamente sacrificados á sanguenta vontade dos seus verdugos, especialmente do coronel Cachafeiro, que cometerían máis inhumanidades despois da morte se eu non me presentase como representante da xustiza divina”.
Un ano despois do fusilamento do 26 de abril de 1846, Antolín Faraldo Asorey e os seus compañeiros foron amnistiados, podendo así regresar ó Porto de Santander o 24 de outubro de 1847, segundo O eco do comercio. Incluso Baldomero Espartero puido regresar a Grado (Asturias) como se recolle en El Clamor Público o 22 de xaneiro de 1848.
A principal razón para ser considerados mártires é que o Estado e a propia raíña Sabela consideráronos Mártires da Liberdade. Ata agora, é importante coñecer algúns datos históricos.
O goberno de Espartero no exilio promoveu e financiou o Pronunciamento de 1846 contra o Goberno de Narváez.
O fin da “Década Moderada”, período de tempo coñecido con este nome porque o poder foi sostido polos moderados durante aproximadamente 10 anos, chegou co Pronunciamento dos progresistas. Este levantamento coñécese como “A Vicalvarada”. Comezaba así un novo período: “O Bienio Progresista”.
O 19 de xullo de 1854, Baldomero Espartero, Duque da Victoria, foi chamado a formar goberno.
Un mes despois, o 28 de agosto1854, a Raíña Nai María Cristina de Borbón marchou de novo ó exilio a Francia.
No Boletín Oficial da Provincia de Lugo do 9 de xaneiro de 1855 (13) aparece a Real Orde do 12 de decembro de 1855, asinada pola Raíña Sabela II:
La Reina Isabel II, por la gracia de Dios y la Constitución Reina de las Españas, donde se insta a la creación de la Junta para la formación de expedientes relativos a la declaración de fusilados en el pueblo de Carral en 1846 como Beneméritos de la Patria y otras recompensas acordadas por las Cortes. Por mandato de esta misma orden, los de los mártires, sus cenizas, se debían trasladar a la ciudad de Santiago de Compostela y situarlas en un monumento con un presupuesto de 120.000 reales para el monumento. También se les concede la Cruz del Valor y Constancia a todos los que armaron armas en el alzamiento y la Cruz de San Fernando a los 25 nacionales de Santiago de Compostela que se hallaron en la accion del 23 de abril de 1846 á las órdenes del referido Coronel Solis.
Dado en Palacio a 12 de diciembre de 1855 – YO LA REINA – El Ministro de la Gobernación Julian de Huelves
la Reina (q. D. g.)
Así entraron como mártires na lista que elabora o liberalismo progresista dende a Guerra da Independencia.
MARTIRES DE CARRAL: Quen son os mártires de Carral?
Os declarados Beneméritos da Patria (13) por Real Orde que foron fusilados o 26 de abril de 1846 en Carral son os seguintes (4)(5) (13):
- Miguel Solís Cuetos Cuevas: Coronel Comandante do Estado Maior
- Comandante Víctor Velasco
- Capitáns:
- Manuel Ferrer
- Jacinto Dabán
- Fermín Mariné
- Ramón José Llorens
- Juan Sánchez
- Ignacio de la Infanta
- Santiago the Key
- Francisco Márquez
- José Martínez
- Felipe Valero
Un deses Beneméritos de la Patria (13) foi fusilado o 4 de maio de 1846 na cidade Betanzos:
- Sarxento Primeiro D. Antonio Samitier (14)
Como xa se dixo, Miguel Solís Cuetos Cuevas e Fermín Mariné alzáronse en armas (5), ata un total de doce individuos, once en Carral e un en Betanzos, que, practicamente ningún era galego, e todas elas con historias persoais moi diferentes que se xuntaron antes daquel pelotón de fusilamento
MÁRTRES DE CARRAL: Liberador de Galicia forte
Miguel Solís Cuetos Cuevas naceu en San Fernando, Cádiz, o 27 de marzo de 1816. Formouse nunha escola dirixida polo crego Feliú, un ilustrado de ideas liberais, o que provocou o peche da escola por orde do goberno absolutista de Fernando VII.
En 1829 ingresou na Armada ocupando un posto de garda na Real Armada, despois de superar brillantemente todas as probas de acceso, permanecendo nela ata 1836. Participou na Guerra Carlista de Aragón, onde acadou o grao de Capitán e Tenente Coronel, pola súa actuación en Molina de Aragón en 1840. Tamén participou nos levantamentos esparteristas de 1840 e 1842.
En 1842 ingresou no corpo do Estado Maior sendo destinado a San Sebastián. En 1845 foi destinado á Coruña como primeiro comandante e accedendo ao Estado Maior da Capitanía Xeral de Galicia. O 2 de abril de 1846 dirixiu a sublevación progresiva no cuartel de San Fernando (Lugo), ó mando do Segundo Rexemento de Zamora, durante eses días sería coñecido como “O libertador de Galicia“. O 23 de abril, na batalla de Cacheiras é derrotado. Xulgado en Carral, foi fusilado con once dos seus axentes. O 27 de abril rematou a sublevación.
Dez anos despois dos feitos, o xornal “La Oliva”, un diario de política, literatura e intereses materiais, como eles mesmos definían, fixo polo menos dúas publicacións adicadas ás “vítimas do carral“, unha delas o 26 de abril de 1856.
No artigo de “La Oliva” (14) lémbrase aos fusilados en Carral e Betanzos como o que daquela eran considerados heroes e dignos da patria:
O crime de onte é unha acción heroica hoxe: os criminais daquel día son agora beneméritos da Patria.
Aurelio Agoikre Galarraga dedicoulles un profundo poema na mesma dedicatoria de 1856. (14)
Noutro número de “La Oliva” recóllese como a Deputación voou a media asta en sinal de loito. (15)
Ruta dos Mártires de Carral
En Galicia Pueblo a Pueblo (12), móstrasenos a ruta dos Mártires de Carral, ruta que tentaremos comentar dende Galicia Alive na categoría Turismo. Neste percorrido duns 3 km pódese percorrer a vila de Carral seguindo os pasos dos mártires. Ao longo desta ruta pódense ver diferentes lugares de interese da vila. Entre elas, a máis relevante para este artigo é a homenaxe aos que impulsaron a Revolución Liberal Galega de 1846, os Mártires de Carral.
O monumento que a propia Raíña Sabela II autorizara cun orzamento de 120.000 reais de vellón, non se faría ata 1898, cando o galego Francisco Suárez Delgado, chegado de Bos Aires, inicia os trámites para lembrar aos Mártires de Carral. Foi sufragado mediante subscrición popular e promovido pola Liga Gallega da Cruña, vinculada a “A Cova Céltica”, libraría Carré Aldao. Os traballos comezaron o 23 de abril de 1899 e inauguráronse o 22 de maio de 1904, aínda que outras fontes apuntan a que 1905. (4)
O que está claro é que o monumento non foi levantado en Santiago de Compostela como fora publicado na Real Orde, senón en Carral.
O lema aparece no monumento:
Aos mártires da liberdade falecidos o 26 de abril de 1846. Liga Gallega da Cruña.
Durante o inicio da Segunda República Española (7), o pleno municipal do 29 de abril de 1931 aprobou a decisión de dar a denominación de «Avenida dos Mártires de Carral» á estrada entre o Ponte de Monelos e o Alto de Eirís, en virtude de proposta de Julio Paradela, concelleiro elixido nas eleccións do 14 de abril ( 4). Tamén durante este período colocouse xunto ó monumento unha placa cos nomes dos fusilados:
Como ratificación á memoria daqueles traballadores que o vindeiro 26 de abril de 2016 cumpre 170 anos deste triste suceso.(4)
AXÚDANOS A SEGUIR ESCRIBIENDO
Para aumentar a calidade das nosas publicacións, necesitamos máis tempo. Podes axudarnos comprando a través destas ligazóns de Amazon. Deixamos o seguinte que pode ser útil e interesante:
REFERENCIAS
- HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO. 1 Bachillerato. Coord Eugenio García Almiñana. ECIR Editorial.
- HISTORIA 4º: Ciencias Sociales. M. Burgos, J. Calvo, M. Jaramillo, S. Martín. Editorial Anaya.
- Sermos Galiza: Vía Galega difunde un vídeo da Revolución Galega de 1846
- El Ideal Gallego: Los mártires de Carral que se alzaron en La Coruña
- La Voz de Galicia: Un revolucionario de 1846 en Corcubión y Cee: Hermógenes Villanueva
- Galicia Latina: La revuelta de 1846
- Eco Republicano: Los Mártires de Carral, 26 de abril de 1846
- ABC: El mito nacionalista de Carral
- Terra e Tempo: Historia e mito
- Cultura galega: Ramón Rúa Figueroa. Enxeñeiro de minas e membro da xeración provincialista de 1846
- Fundacion Domingo Fontan: LA REVOLUCIÓN GALLEGA DE 1846
- Galicia pueblo a pueblo: RUTA DE LOS MÁRTIRES DE CARRAL
- Boletín Oficial de la Provincia de Lugo – Núm. 4 – 9 xaneiro 1856
- La Oliva – Periódico de política, literatura e intereses materiales – Ano I Número 25 – 26 abril 1856
- La Oliva – Periódico de política, literatura e intereses materiales – Ano I Número 28 – 7 maio 1856
- La Revolución – Periódico oficial de la Junta Superior de Galicia – Número 2 – 1846 abril 19
- Congreso: Sesións Historicas do Congreso dos Deputados
- Congreso: 1837 – Mayoria Isabel II
- Congreso: Const1812
- Congreso: Const1837
- BOE Histórico: Gaceta de Madrid Nº 3199 del LUNES 3 DE JULIO DE 1843.
- BOE Histórico: 1843/3200/A00003-00003.pdf
- BOE Histórico: 1843/3205/A00003-00003
- https://www.boe.es/gazeta/dias/1838/11/30/pdfs/GMD-1838-1475.pdf
- http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/autoridad/47200
- Congreso: Constitución de 1845
- Wikisource: La Revolución. Periódico oficial de la Junta Superior de Galicia. núm. 1
- Reseña Histórica de los últimos acontecimientos políticos de Galicia, por Don Juan Do-Porto (1846): http://biblioteca.galiciana.gal/es/consulta/registro.do?id=4419
- Nosdiario: 175 anos da batalla cacheiras
- Diccionario Geográfico Estadístico Histórico de España y sus posesiones de ultramar, página 56, Tomo XVI, Madrid 1850, Pascual Madoz
- “Revolución Galega de 1846 “, Francisco Tettamancy Gastón (La Coruña 1854 – 1921)
- La Revolución Gallega de 1846 –Francisco Tettamancy Gastón
- NosDiario: Para que nos teman e nos respecten. A revolución galega de abril de 1846
